De tweede co-creatie sessie van het project Learning Crossroads for Refugee Inclusion (Refugee Academy, VU) vond plaats op 22 oktober 2020. Negentien initiatieven woonden de bijeenkomst bij. Tijdens de vorige co-creatie sessie hebben we ons verhaal over de betekenis van maatschappelijke initiatieven voor de inclusie van vluchtelingen gezamenlijk besproken en verder aangescherpt. De centrale focus van deze tweede bijeenkomst was de vraag hoe impact gemaakt kan worden vanuit een dergelijk ‘eigen verhaal’, en vanuit een innovatieve maatschappelijke visie.

Hiervoor hadden we een speciale gast uitgenodigd: Jannet Vaessen, directeur van de invloedrijke organisatie WOMEN Inc., die zich al vijftien jaar lang inzet voor gelijke kansen voor vrouwen. Jannet deelde tijdens deze bijeenkomst haar ervaring over hoe impact gemaakt kan worden op verschillende niveaus. Hierna gingen we onder leiding van Renée Frissen (Open Embassy) met initiatieven in gesprek over de inzichten die Jannet met ons deelde.

In gesprek met Jannet Vaessen (geïnterviewd door Renée Frissen)

Jannet reflecteerde op haar aanpak vanaf de oprichting van WOMEN Inc., en liet zien hoe zij steeds inzette op drie niveaus van verandering: Het microniveau van individueel gedrag, het mesoniveau van professionals en organisaties, het macroniveau van maatschappelijke structuren en wetgeving. Alle drie deze niveaus zijn nodig om te werken aan verandering. Haar aanbevelingen voor initiatieven formuleerde zij aan de hand van vier werkwoorden, die samenvatten hoe haar organisatie erin slaagt haar verhaal onder de aandacht te brengen en verandering te creëren.

• Ontrafelen van de maatschappelijke onderwerpen die je als initiatief belangrijk vindt. Voor WOMEN Inc. ging het om het analyseren van verschillende vormen van genderongelijkheid, terwijl het voor initiatieven voor vluchtelingen bijvoorbeeld kan gaan om het ontrafelen van belemmeringen voor gelijkwaardige deelname van vluchtelingen aan de samenleving. Dit betekent investeren in een dieper en wetenschappelijk onderbouwd begrip van de dynamiek die men wil veranderen.
• Verbinden met partijen die invloed hebben en kunnen helpen om serieus genomen te worden. Dit is van groot belang wanneer het initiatief zich inzet voor groepen die zelf weinig invloed of aanzien hebben. Naar wie wordt er wél geluisterd?
• Vertalen van de inzichten, kennis en ideeën die voor jezelf belangrijk zijn naar een frame dat voor anderen begrijpelijk of herkenbaar is. Bijvoorbeeld vertalen van wetenschappelijke kennis naar een verhaal dat voor iedereen begrijpelijk is, of het kunnen inspelen op beleidstaal wanneer men beleidsmakers mee wil krijgen.
• Aanjagen van verandering door te letten op het momentum, op het goede moment inhaken en aanvoelen hoe je de ander kunt raken.

Goede strategische gesprekken vereisen volgens Jannet een sterke vorm van empathie. Je moet je verdiepen in wat de ander belangrijk vindt, om in gesprek met die ander (bijvoorbeeld de gemeenteambtenaar die je mee wil krijgen) ontvankelijkheid te creëren voor jouw boodschap.

“Leef je zo goed mogelijk in in de ander en weet iets handigs te verzinnen waardoor dat wat jij wil voorstellen, een oplossing is voor diens probleem.” 

Waar liggen mogelijkheden?

De inzichten die Jannet meegaf vanuit haar jarenlange ervaring hebben geleid tot een energievolle uitwisseling tussen de initiatieven tijdens de rest van de bijeenkomst. Opvallend in deze discussie was dat deelnemers de adviezen van Jannet vrijwel direct vertaalden naar suggesties voor collectieve actie (en minder de nadruk legden op aanbevelingen om individueel verder te komen). Hiermee kwam opnieuw naar voren dat er in het veld op dit moment een zeer sterke behoefte is om krachten te bundelen en connecties te maken. Deze behoefte bleek ook al sterk tijdens onze masterclass vorig jaar en tijdens de eerste co-creatie sessie. Het is voor kleinere initiatieven moeilijk om op eigen kracht een grote impact te hebben waardoor het op dit moment van belang is om krachten te bundelen en allianties te vormen en een gezamenlijk verhaal te kunnen vertellen.

Hiervoor deden deelnemers ook concrete voorstellen. Naast het samen vormgeven aan specifieke projecten, kwam het idee langs om elkaar te betrekken in het gesprek met de gemeenten. Bijvoorbeeld door met anderen organisaties als collectief te verschijnen, wanneer er voor een organisatie een uitnodiging is om met de gemeente in gesprek te komen. Ook gaven deelnemers aan veel behoefte te hebben aan een platform om elkaar te ontmoeten en regelmatig te kunnen uitwisselen, om van elkaar te leren. Door zich herhaaldelijk als collectief te organiseren en zich hierbij ook te verhouden tot grotere organisaties en gevestigde NGO’s, kunnen initiatieven zich op een hoger vlak positioneren.   

Hoewel het systeem belemmerend kan werken, liet de discussie met Jannet zien dat het ook van belang is om niet altijd de overheid te kastijden. Een te scherpe tegenstellige opstelling laat weinig ruimte over om samen te werken aan datgene wat belangrijk is. Initiatieven zijn niet per se beter, maar wel anders. Een kracht van initiatieven is de mogelijkheid zich te verdiepen in de leefwerelden van vluchtelingen, maar het is ook belangrijk om zich te kunnen verplaatsen in de logica van het systeem en inlevingsvermogen richting het systeem te hebben. Er is een nieuwe beweging nodig waarin initiatieven zo veel en zo breed mogelijk samenwerken om zo hun doelen te behalen, door niet alleen te verwachten dat het systeem zich kwetsbaar opstelt om gelijkwaardigheid toe te laten, maar ook door zichzelf daar kwetsbaar in op te stellen. Maatschappelijke initiatieven zijn complementair aan wat het systeem te bieden heeft en ze zijn relevant in die zin dat ze de effectiviteit van de overheid versterken.

Als initiatieven met elkaar scherp hebben wat hun verhaal is dan kunnen ze als groep collectief nadenken hoe ze via expliciete lobby en impliciete diplomatie impact kunnen maken.

Tijdens de discussie benadrukten deelnemers ook dat ervaringsdeskundigen een sterkere rol zouden moeten krijgen in dit veld. Het is nodig om de dialoog tussen initiatieven en ervaringsdeskundigen te bevorderen zodat deze groepen van elkaar kunnen leren en kennis bijeen kunnen brengen. Het is belangrijk om het verhaal van deze voormalige vluchtelingen als ervaringsdeskundigen mee te nemen in het verhaal van de initiatieven. Zij hebben immers zelf het hele traject doorlopen en kennen daardoor alle hobbels op de weg. Dit dient gemeengoed te worden op nationaal en gemeentelijk niveau. De Refugee Academy heeft onlangs een rapport geschreven over de impact van refugee-led organisaties in beleid, dat relevante inzichten biedt om de rol van ervaringsdeskundigen te versterken. Dit rapport zullen wij delen met de deelnemers.

Als laatste stonden wij stil bij het belang om de taal van het systeem te begrijpen en gezamenlijk na te gaan hoe de eigen boodschap en inhoud op een strategische manier afgestemd kan worden op dit systeem. De initiatiefnemers zouden in samenwerking met de Refugee Academy kunnen nadenken over het creëren van een platform om hier in gesprek over te komen.

Aan het einde van de bijeenkomst hebben wij met behulp van Mentimeter de ideeën van de aanwezige initiatieven verzameld, aan de hand van de vraag: "Strategieën om impact te maken: Waar zie jij de grootste kansen?" . Dit overzicht, dat met initiatieven werd gedeeld, kan hen helpen om gezamenlijke plannen vorm te geven.

Tijdens de co-creatie sessie heeft dr. Elena Ponzoni ook nog een presentatie gegeven over het rapport "De Kracht van een Complementair Verhaal". Het volledige rapport vind je binnenkort op deze website. De slides van de presentatie vind je hier. 

Bekijk hieronder de presentatie over het rapport en het gesprek tussen Jannet Vaessen en Renée Frissen. 

Illustraties: Parisa Akbarzadehpoladi

Illustraties: Parisa Akbarzadehpoladi